با رشد سریع جمعیت و توسعه روزافزون جوامع، چالش تامین آب و همچنین رقابت برسر آب شیرین برای جوامع مختلف افزایش یافته است. میتوان عنوان کرد این دو عامل منجر به افزایش دفع پساب به محیط زیست شده است. ورود فاضلابهای تصفیهنشده به محیط منجر به آلودگی منابع آب گردیده که خطرات بهداشتی آن در نهایت تهدیدی جدی برای انسان و محیطزیست میباشد. از این رو، تصفیه موثر فاضلاب قبل از تخلیه به محیط زیست به منظور جلوگیری از آلودگی و رعایت حدود قابل قبول تخلیه فاضلاب تعیین شده توسط سازمانهای حفاظت از محیط زیست بسیار مهم است. روش تصفیه طبیعی فاضلاب به عنوان راهکاری پایدار و اقتصادی، نقش مهمی در مدیریت منابع آب ایفا کند.
تصفیه طبیعی فاضلاب چیست؟
امروزه با افزایش مصرف آب و وقوع خشکسالی‌های طولانی، محدود بودن منابع آب در دسترس و از طرفی با تولید روز افزون فاضلاب‌ها و آب‌های نامتعارف کارشناسان را به استفاده مجدد از این آب‌ها، سوق میدهد اما استفاده از این منابع بدون انجام مراحل تصفیه باعث بروز خطرات گوناگون میشود. به طور کلی، فاضلاب به دو شیوه تصفیه می شود: 1. تصفیه طبیعی 2. تصفیه غیر طبیعی. تصفیه طبیعی بر مبنای اصول اکولوژیکی و بیولوژیکی صورت میگیرد و عوامل اصلی در انجام این فرایند میکروارگانیسم ها، گیاهان و خاک میباشد.
طبق مطالعات صورت گرفته در این زمینه تصفیه طبیعی فاضلاب سبب کاهش آلودگی آب و همچنین باعث تولید آبی با کیفیت برای مصارف آبیاری و غیر شرب میشود. به منظور داشتن آینده ای پایدار و سالم تر، توسعه و ترویج این روش لازم است. در ادامه مقاله به انواع تصفیه طبیعی پرداخته می شود:
اگر به تصفیه فاضلاب نیاز دارید به صفحه پکیج تصفیه فاضلاب شرکت پاک پساب اقلیم مراجعه نمایید.
انواع تصفیه طبیعی فاضلاب
تصفیه طبیعی فاضلاب انواع مختلفی دارد که در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم.
1. سیستم های نفوذ موضعی (تصفیه فاضلاب به کمک زمین)
این روش به تخلیه کنترل شده فاضلاب روی سطح زمین به منظور رسیدن به حد معینی از تصفیه می باشد. فاضلاب توسط فرایند های شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی که در آب، خاک و گیاه رخ میدهد، تصفیه میشود. برای استفاده تصفیه فاضلاب به کمک زمین، به دلایل رعایت نکات بهداشت عمومی، جلوگیری از وضعیت آزار دهنده، بالا بردن عمر سیستمها و … نیاز به پیش تصفیه فاضلاب قبل از رها شدن می باشد.
2. سیستم های آبزی
برای تصفیه طبیعی فاضلاب از متابولیسم باکتریایی و ته نشینی فیزیکی کمک گرفته میشود. شناسایی روش های تصفیه طبیعی به کمک گیاهان آبزی و تالاب ها برای حذف آلاینده ها و احیا یا ایجاد کاربری زیبا شناختی و دیگر منابع محیطی لازم برای حفاظت و بهبود تالاب ها از دلایل استفاده از سیستم های آبزی برای تصفیه می باشد.
- برکه های تثبیت: برکه های تثبیت به صورت استخر یا حوضچه هایی بزرگ با عمق کم حدود 1 تا 2 متر می باشند. مکانیسم تصفیه در برکه ها توسط میکروارگانیسم ها و گیاهان انجام میگیرد.
- برکه های هوادهی ناقص: برکه های هوادهی ناقص به صورت حوضچه هایی طراحی می شوند که فاضلاب به آرامی در سطح این برکه ها توزیع میشود. تماس فاضلاب با اکسیژن هوا سبب تجزیه مواد آلی درون فاضلاب توسط میکروارگانیسم ها میشود.
- سیستم گیاهان آبزی غوطه ور و شناور: گیاهان آبزی غوطه ور، به گیاهانی با برگ های شناور و ریشه های غوطه ور گفته میشود. برگ ها قسمت اصلی برای تصفیه آلاینده ها میباشند. این گیاهان می توانند در آب های شیرین، شور یا حتی آب های کم عمق رشد و زندگی کنند. گیاهان آبزی شناور که در آب هایی با عمق کم رشد میکنند بخشی از اندام آن ها در زیر سطح آب و برخی دیگر از اندام ها مانند برگ ها در روی سطح آب می باشد. آلاینده ها به ویژه فلزات سنگین بیشتر در قسمت های فوقانی گیاه تجمع می یابند.
3. سیستم های نیزار
یکی از روش های طبیعی و موثر در تصفیه آب های آلوده نیزارها یا تالاب ها می باشند که به مناطقی گفته میشود که عمق کمی دارند و توسط آب های سطحی و زیرزمینی به طور دائم یا موقت و انبوهی از گیاهان مانند دم گربه ای با نی پوشیده شده اند. جریان آب در تالاب ها بسیار آرام میباشد و تالاب ها به دو دسته تقسیم بندی می شوند.
- نیزارهای سطحی: در سیستم های جریان آب آزاد در سطح، سطح آب با اتمسفر در تماس میباشد و آب با عمق کم در حدود 1/0 تا 6/0 متر در سطح بستر جریان دارد.
- نیزارهای زیرسطحی: جریان فاضلاب در این نیزارها به صورت جریان عمودی روبه بالا و یا جریان افقی میباشد، که این نیزارها شامل کانال هایی از شن، ماسه و سنگ همراه با پوشش گیاهی می باشند. این بستر شرایط مناسبی را برای رشد میکروبها ایجاد می کند. در این تالاب ها عواملی از جمله گیاه (عموماً ماکروفیت ها)، جلبک ها، میکروارگانیسم ها، آب،خاک و خورشید ( فرایند های مستقیم مانند تجزیه نوری) در امر تصفیه شرکت دارند.
مزایای تصفیه طبیعی فاضلاب
در ادامه به برخی از مزایای تصفیه طبیعی فاضلاب اشاره میشود:
- یکی از مهم ترین مزیت های تصفیه طبیعی، کاهش آلودگی محیط زیست است. این نوع تصفیه توانایی کاهش آلودگی ها از منابع آب های سطحی و زیرزمینی را توسط فرایندهای طبیعی مانند فعالیت های میکروبی و گیاهی دارد و تاحدی از ورود آلاینده ها به اکوسیستم جلوگیری می نمایند.
- از دیگر مزایای این روش تصفیه، میتوان به توانایی آن در احیای منابع آب اشاره کرد. با تصفیه موثر فاضلاب، آب تمیز دوباره به چرخه طبیعی باز میگردد و به عنوان منبعی برای مصارف دیگری مانند مصارف آبیاری فضای سبز و غیر شرب مورد استفاده قرار داد.
- این روش معمولا با شرایط محیطی سازگارتر میباشد و همچنین به ایجاد زیستگاه های جدید برای گیاهان و جانوران کمک میکند و سبب گسترش تنوع زیستی میشود.
- روش تصفیه فاضلاب روشی مقرون به صرفه میباشد زیرا هزینه های ساخت و نگهداری سیستم های طبیعی معمولا از سیستم های صنعتی کمتر می باشد. که این موضوع برای جوامع کوچک و روستایی، حائز اهمیت است.
سخن پایانی
تصفیه طبیعی فاضلاب یک ضرورت حیاتی برای حفظ محیط زیست و سلامت عمومی است. با استفاده از روش‌های پایدار و طبیعی، میتوان آلودگی را کاهش داد و منابع آب را حفظ کرد. این فرآیند نه تنها به بهبود کیفیت آب کمک میکند، بلکه به توسعه پایدار جوامع نیز می‌انجامد.
