دریچه منهول چیست؟ درپوش چاه فاضلاب (منهول) یک صفحه قابل جابجایی است که به عنوان درپوش روی دهانه چاه قرار میگیرد. این دهانه به اندازه‌ای بزرگ است که یک فرد می‌تواند از آن عبور کند و معمولاً به عنوان نقطه دسترسی به یک مخزن یا لوله زیرزمینی استفاده میشود. درپوش طوری طراحی شده است که از سقوط افراد یا اشیاء جلوگیری کند و از ورود افراد و مواد غیرمجاز به داخل چاه جلوگیری کند. دریچه های منهول فاضلاب انواع مختلفی دارد که از دریچه های چدنی منهول فاضلاب به طور گسترده در کشور ما استفاده میشود.
دریچه منهول چیست؟
دریچه منهول فاضلاب یکی از اجزای حیاتی در سیستم‌های فاضلاب و شبکه‌های زیرزمینی شهری به شمار می‌آید. این دریچه‌ها به عنوان درب‌هایی برای دسترسی به شبکه‌های زیرزمینی، نظارت بر وضعیت سیستم‌های فاضلاب و تعمیر و نگهداری آنها طراحی شده‌اند. دریچه‌های منهول نه تنها به بهبود عملکرد سیستم‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی و فاضلاب کمک می‌کنند، بلکه نقش مهمی در ایمنی و سلامت عمومی دارند. با توجه به تنوع مواد و طراحی‌های مختلف، این دریچه‌ها می‌توانند با توجه به نیازهای خاص هر منطقه و شرایط جوی ساخته شوند. اهمیت این عنصر در زیرساخت‌های شهری، نیاز به توجه ویژه به کیفیت و استانداردهای ساخت آن را دوچندان می‌کند.
انواع دریچه منهول فاضلاب
انواع دریچه های منهول از نظر جنس شامل 4 گروه پلی اتیلن، کامپوزیت، بتنی و چدن می شوند.
1. دریچه های پلی اتیلنی
استفاده در سیستم های فاضلاب، آب های سطحی و شبکه های جمع آوری آب از کاربرد های این نوع از دریچه هاست. این دریچه از مواد پلی‌اتیلن با کیفیت بالا ساخته میشوند. مقاوم در برابر خوردگی و ضربه، قابلیت بازیافت، عایق بندی خوب و تنوع در طراحی و… از ویژگی‌های خاص این دریچه هاست و به همین دلایل در پروژه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
2. دریچه چدنی منهول فاضلاب
دریچه چدنی منهول فاضلاب به دلیل مقاومت بالا، دوام طولانی، مستحکم در برابر ضربه و حرارت و … گزینه ای بسیار مناسب برای استفاده در سیستم های فاضلاب و جمع آروی آب باران و شبکه های زیرزمینی هستند. این دریچه ها در انواع مختلفی از جنس چدن ( آلیاژ آهن با کربن بالا) طراحی و تولید میشوند و بسته به نوع کاربرد و محل نصب آن ها، اندازه و اشکالشان انتخاب میشود. این دریچه‌ها می‌توانند عمر مفید بالایی داشته باشند و در شرایط مختلف عملکرد خوبی ارائه دهند.
3. دریچه های کامپوزیتی
به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و کارآمدترین نوع دریچه‌ها، میتوان به دریچه‌های کامپوزیتی اشاره نمود. این دریچه ها در صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، آب و فاضلاب، صنعت برق و تهویه، کاربرد دارند. می توان گفت جنس این دریچه ها ترکیبی از الیاف تقویت‌شده (مانند الیاف شیشه یا کربن) با رزین‌های پلیمری میباشد. مزایای مهم دریچه‌های کامپوزیتی میتوان به مقاومت در برابر رطوبت، عدم تاثیرپذیری از شرایط جوی و عدم نیاز به رنگ‌آمیزی یا حفاظت‌های خاص در برابر زنگ‌زدگی اشاره کرد.
4. دریچه های بتنی
این نوع از دریچه ها به دو دسته 1. دریچه‌های بتنی ساده که عموماً برای استفاده در مناطقی با تردد کم یا بدون ترافیک سنگین طراحی میشوند و آنها معمولاً به شکل گرد یا مربع تولید شده و وزن متوسطی دارند، 2. دریچه‌های بتنی مسلح یا پیش‌تنیده که معمولاً برای مناطقی با ترافیک سنگین و فشار بالا طراحی میشوند. با استفاده از میلگردهای فولادی یا الیاف مسلح، استحکام و مقاومت این دریچه‌ها به طرز چشمگیری افزایش می‌یابد. این دریچه‌ها معمولاً دارای طراحی خاصی هستند که قابلیت تحمل وزن سنگین‌تر را دارند و در مناطقی مانند خیابان‌های اصلی، پارکینگ‌ها، یا مناطقی که ماشین‌ها و وسایل نقلیه سنگین عبور می‌کنند، استفاده میشوند، تقسیم میشود.
ابعاد دریچه منهول
انتخاب دقیق ابعاد دریچه منهول بر اساس نیاز های پروژه و استاندارد ها صورت میگیرد. در تعیین ابعاد دریچه های منهول نکاتی مانند نوع کاربری و محل نصب و همچنین استاندارد های محلی و بین المللی حائز اهمیت میباشد.
| نوع دریچه | ابعاد | ارتفاع |
|---|---|---|
| گرد | قطر داخلی: 120- 60 سانتیمتر قطر بیرونی: 140-80 سانتیمتر | 10-20 سانتیمتر |
| مستطیلی | طول: 90- 60 سانتیمتر عرض: 80- 50 سانتیمتر | 10-20 سانتیمتر |
لازم به ذکر است در بعضی موارد مانند ترافیک سنگین یا مناطق صنعتی ممکن است دریچه های منهول ابعاد بزرگ‌تری داشته باشند تا بتوانند بارهای بیشتری را تحمل کنند. این نوع دریچه‌ها می‌توانند دارای قطر یا ابعاد بزرگ‌تری مانند 140 سانتیمتر یا بیشتر باشند.
اجزای سازنده منهول
یک منهول شامل مجموعه ای از بدنه منهول، دریچه منهول، پله یا نردبان دسترسی، پایه و کف منهول، سیستم تهویه ( درصورت نیاز)، گیره ها و بست ها، سیستم آب بندی، شاسی و سیستم های محافطتی و ایمنی که هر کدام نقش مهمی در عملکرد، استحکام، ایمنی و حفاظت سیستم های زیرزمینی دارند.
کاربردهای دریچه منهول چیست؟
در زیر، به تعدادی از کاربردهای مختلف دریچه منهول اشاره شده است:
- دریچه‌های منهول در شبکه‌های فاضلاب شهری به منظور جلوگیری از ورود خاک و سایر آلودگی‌ها به سیستم و در عین حال فراهم کردن دسترسی برای تمیزکاری، تعمیرات و بازدیدهای دوره‌ای استفاده میشوند و همچنین این دریچه‌ها برای پوشش کانال‌های جمع‌آوری آب باران و رواناب‌ها نیز به کار می‌روند.
- در شبکه‌های توزیع آب، دریچه‌های منهول برای دسترسی به لوله‌های زیرزمینی آب آشامیدنی و سیستم‌های آبرسانی استفاده میشوند. این دریچه‌ها به مسئولین آب اجازه می‌دهند که در صورت نیاز به تعمیرات، بررسی وضعیت سیستم یا کنترل فشار، دسترسی آسان به لوله‌ها داشته باشند.
- دریچه‌های منهول برای محافظت و پوشش‌دهی به شبکه‌های کابل برق، مخابرات و فیبر نوری که در زیر زمین قرار دارند، استفاده میشوند. این نوع کاربرد به خصوص در مناطق شهری با ترافیک زیاد و در مکان‌هایی که کابل‌ها باید محافظت شوند، اهمیت ویژه‌ای دارد.
- دریچه‌های منهول در بسیاری از پروژه‌های صنعتی و ساختمانی برای دسترسی به سیستم‌های زیرزمینی استفاده میشوند. در این پروژه‌ها، دریچه‌ها به منظور پوشش‌دهی به مخازن، مخازن آب یا سایر محفظه‌ها در نظر گرفته میشوند
- دریچه‌های منهول در معابر عمومی و خیابان‌ها برای پوشش‌دهی به سیستم‌های زیرزمینی استفاده میشوند. این دریچه‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که بتوانند بارهای سنگین ترافیک خیابان‌ها را تحمل کنند.
- در برخی از پروژه‌های کشاورزی، دریچه‌های منهول برای پوشش‌دهی به کانال‌ها و سیستم‌های آبیاری استفاده میشوند. این دریچه‌ها به کشاورزان اجازه می‌دهند تا دسترسی آسانی به سیستم‌های آبیاری زیرزمینی داشته باشند و از خرابی یا انسداد آنها جلوگیری کنند.
مقاومت (کلاس) دریچه های منهول ( براساس استاندارد EN124)
| نوع کلاس | مقاومت | کاربرد |
|---|---|---|
| کلاس A 15 | تحمل بار تا 1.5 تن | مناسب برای مناطقی با تردد کم مانند پیاده‌روها، پارک‌ها، باغ‌ها و مناطقی که تنها عابران پیاده تردد می‌کنند. |
| کلاس B 125 | تحمل بار تا 12.5 تن | مناسب برای پارکینگ‌ها، حیاط‌ها و خیابان‌های کوچک که در آنها تردد خودروهای سبک (مانند خودروهای سواری) وجود دارد. |
| کلاس C 250 | تحمل بار تا 25 تن | مناسب برای مناطقی با ترافیک متوسط مانند خیابان‌های شهری با تردد خودروهای متوسط یا سنگین و برخی جاده‌های فرعی. |
| کلاس D 400 | تحمل بار تا 40 تن | مناسب برای خیابان‌های اصلی و بزرگراه‌ها، مناطقی که ترافیک سنگین و وسایل نقلیه سنگین عبور می‌کنند. |
| کلاس E 600 | تحمل بار تا 60 تن | مناسب برای مناطق صنعتی، انبارها، پایانه‌های بارگیری و جاده‌های دسترسی به بنادر که تردد وسایل نقلیه بسیار سنگین وجود دارد. |
| کلاس F 900 | تحمل بار تا 90 تن | مناسب برای مناطقی با ترافیک فوق‌العاده سنگین مانند مناطق صنعتی با تجهیزات فوق‌سنگین، فرودگاه‌ها و پایانه‌های باربری سنگین. |
مزایای دریچه منهول چیست؟
این دریچه ها که نقش حیاتی در فراهم آوردن دسترسی آسان به سیستم های زیرزمینی دارند دارای مزایایی هستند که به چند مورد از آن ها در زیر اشاره شده است:
- دریچه‌های منهول (به‌ویژه دریچه هایی که از موادی مانند بتن مسلح، چدن یا فولاد ضد زنگ ساخته میشوند) دارای مقاومت و دوام بالا میباشند. این ویژگی دریچه برای مناطقی با شرایط محیطی سخت یا در معرض مواد شیمیایی، مناسب میباشد.
- فراهم کردن دسترسی آسان مهندسان و تکنسین‌ها به سیستم‌های زیرسطحی برای عملیات تعمیر، نگهداری یا نظارت مهم ترین مزیت و ویژگی این دریچه هاست.
- به دلیل ساخته شدن دریچه های منهول از موادی نظیر چدن و فولاد ضد زنگ یا بتن مسلح مقاوم در برابر خوردگی و شرایط محیطی هستند بنابراین ، عمر مفید آنها افزایش یافته و نیاز به تعمیرات یا تعویض کمتری دارند.
- مناسب برای ترافیک سنگین
- دریچه‌های منهول چدنی می‌توانند بارهای سنگین را تحمل کنند و برای استفاده در مناطقی با ترافیک سنگین و فشار بالا طراحی شده‌اند. این دریچه‌ها در خیابان‌ها، بزرگراه‌ها، پارکینگ‌های عمومی و مناطق صنعتی که وسایل نقلیه سنگین عبور می‌کنند، بسیار مفید هستند و از آسیب به سیستم‌های زیرزمینی جلوگیری می‌کنند.
سخن پایانی
در این مطلب توضیح دادیم که دریچه منهول چیست و انواع آن را معرفی کردیم. در نهایت، دریچه‌های منهول به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی سیستم‌های زیرزمینی، نقشی حیاتی در تأمین دسترسی ایمن و کارآمد به شبکه‌های فاضلاب، آبرسانی، برق‌رسانی و دیگر زیرساخت‌های شهری ایفا می‌کنند. این دریچه‌ها نه تنها از نظر عملکردی اهمیت دارند بلکه در حفظ ایمنی، بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌های نگهداری سیستم‌های زیرسطحی نیز تأثیرگذار هستند.
از جمله پرکاربردترین انواع دریچه‌ها، دریچه چدنی منهول فاضلاب است که به‌ویژه به‌دلیل مقاومت بالا در برابر فشارهای سنگین ترافیک و شرایط جوی، در شبکه‌های فاضلاب شهری و جاده‌ها استفاده میشود. این دریچه‌ها در کنار دریچه‌های منهول فاضلاب از جنس‌های مختلف، با ویژگی‌های خاص خود، نیازهای متفاوت پروژه‌های زیرزمینی را برآورده می‌کنند و به کارایی و ایمنی بیشتر این سیستم‌ها کمک می‌کنند. بنابراین، انتخاب درست نوع دریچه منهول بسته به شرایط محیطی، میزان ترافیک و نوع کاربرد، می‌تواند تأثیر زیادی در عملکرد صحیح سیستم‌ها و افزایش عمر مفید آنها داشته باشد.
