دفع غیربهداشتی فاضلاب یکی از اصلی‌ترین علل آلودگی سواحل در جهان است. دفع و تخلیه فاضلاب در نزدیکی جوامع ساحلی، فضولات انسانی و سایر مواد آلی، فلزات سنگین، آفت‌کش‌ها، مواد شوینده و فرآورده‌های نفتی را آزاد می‌کند. در همین راستا به جهت جلوگیری از انتشار آلودگی در محیط‌زیست در این مقاله می‌خواهیم درباره روشهای دفع فاضلاب صحبت کنیم.
شناخت انواع فاضلاب
فاضلاب، آب مصرف شده در کاربری‌های مختلف است که به دلیل تغییر در مشخصات اولیه، قابلیت استفاده مجدد ندارد و دفع غیر ایمن آن برای انسان و محیط زیست، مضر است. فاضلاب ها دسته بندی مختلفی دارند؛ اما به‌طورکلی در 4 دسته زیر شناخته می‌شوند. برای مطالععه بیشتر از مقاله انواع فاضلاب دیدن کنید.
- فاضلاب خانگی (بهداشتی): فاضلاب خانگی در واقع آب مورداستفاده پس از مصارفی مانند شستشو، استحمام و … است که به آن فاضلاب بهداشتی یا بهداشتی – انسانی نیز می‌گویند.
- فاضلاب صنعتی: فاضلاب صنعتی آب مورد استفاده در فرآیندهای تولیدی یا شیمیایی است. این آب در خطوط تولید و در کارخانجات مورداستفاده قرار می‌گیرد و پس از آن به عنوان فاضلاب صنعتی روانه می‌شود. علت این که فاضلاب بهداشتی و صنعتی متفاوت‌اند، وجود عناصر شیمیایی و ترکیبات آلی و … در فاضلاب صنعتی میباشد. در مقاله انواع فاضلاب صنعتی به معرفی انواع این فاضلاب پرداخته‌ایم.
- فاضلاب کشاورزی: فاضلاب تولید شده از فعالیت های کشاورزی مانند آبیاری، دامپروری (ضایعات دام)، پرورش طیور و استفاده از آفت کش ها/ علف کش ها میباشد. این فاضلاب به دلیل داشتن مواد مغذی مانند نیتروژن و فسفر، مواد آلی، مواد شیمیایی و سمی شامل انواع آفت کش ها، موادمعلق و کود حیوانات، آلایندگی زیادی برای منابع آبی و اکوسیستم های جانوری به همراه دارد.
- رواناب طوفان: فاضلاب طوفان یا رواناب سطحی، رواناب حاصل از نزولات جوی مانند آب باران یا برف ذوب شده است که با عبور از سطوح مختلف مانند جاده ها، پارکینگ ها و سقف منازل، دارای آلاینده های بسیاری میباشد.
دفع فاضلاب چیست؟
به فرآیند جمع آوری، انتقال، تصفیه و تخلیه ایمن یا استفاده مجدد از فاضلاب، عملیات دفع فاضلاب می‌گویند. هدف اولیه دفع فاضلاب جلوگیری از آلودگی محیط زیست و حفظ منابع آب است.
به‌طورکلی 99.90% از فاضلاب را آب تشکیل میدهد. بقیه، کمتر از 0.1 درصد، حاوی طیف گسترده‌ای از ناخالصی‌های محلول و معلق است. اگرچه از نظر وزنی، کسر بسیار کمی از فاضلاب را انواع ناخالصی ها تشکیل میدهد، اما ماهیت این ناخالصی‌ها و چالش حذف آن، دفع فاضلاب را به یک مشکل فنی مهم تبدیل می‌کند.
ناخالصی‌های اصلی فاضلاب، مواد آلی قابل فاسد شدن و مواد مغذی هستند و در فاضلاب خانگی میکروب‌های بیماری‌زا نیز وجود دارند. فاضلاب صنعتی بسته به ماهیت فرآیند صنعتی معمولاً حاوی ترکیبات شیمیایی خاص و قابل‌شناسایی است. فاضلاب کشاورزی، حاوی انواع مواد شیمیایی و سمی و همچنین مواد مغذی و آلی است و فاضلاب طوفان شامل مواد آلی، جامدات معلق و محلول و سایر موادی است که هنگام حرکت بر روی زمین جمع‌آوری می‌شوند.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله حذف فلزات سنگین از فاضلاب را مطالعه نمایید.
روشهای دفع فاضلاب چیست؟
روش های مختلفی برای دفع فاضلاب بسته به نوع فاضلاب، سطح تصفیه و الزامات و قوانین زیست محیطی منطقه وجود دارد. هدف این روش ها مدیریت ایمن و دفع فاضلاب برای به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی و بهداشتی آن است.
1. تخلیه در آب‌های سطحی
فاضلاب تصفیه شده که بتواند استانداردهای تخلیه به آب‌های سطحی را پاسخگو باشد، قابلیت تخلیه در آب‌های سطحی نظیر رودخانه ها، دریاها و اقیانوس ها را دارد.
2. تخلیه در سیستم‌های سپتیک
در مکان هایی که دسترسی به شبکه جمع آوری فاضلاب شهری ندارند، فاضلاب های تولیدی در یک سپتیک تانک تخلیه می‌شود و پس از ته نشینی ثقلی و تا حدی تصفیه بیولوژیکی از طریق تخلیه در چاه جذبی یا زمین با قابلیت زهکشی، تخلیه می‌شود. چاه جذبی یا زمین با قابلیت زهکشی، یک مرحله فیلتراسیون طبیعی برای فاضلاب ایجاد می‌نماید.
برای خرید انواع مختلف این محصول به صفحه سپتیک تانک چیست مراجعه کنید.
3. تزریق مصنوعی
در این شرایط، فاضلاب تصفیه شده یا تصفیه نشده به سازنده‌های سنگی عمیق زیرزمینی تزریق می‌شود. این روش، اگرچه امکان آلودگی آب‌های زیرزمینی و افزایش فعالیت لرزه ای ناشی از آن را به همراه دارد، به دلیل جداسازی فاضلاب از سطح زمین برای انواع فاضلاب صنعتی یا فاضلاب غلیظ ناشی از سیستم‌های آب شیرین کن، استفاده می‌شود.
4. دفع فاضلاب در تالاب‌ها
دفع فاضلاب در شرایطی که دسترسی به زمین آسان و ارزان قیمت است، از طریق تالاب های مصنوعی یا طبیعی به کار می‌رود. این تالاب‌ها می‌توانند فاضلاب را به صورت طبیعی و بیولوژیکی تصفیه کنند.
5. استفاده مجدد و بازیافت
کمبود آب در سراسر جهان، اهمیت بازیافت آب و استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده را دوچندان کرده است. در این روش، فاضلاب با استاندارد بالا تصفیه می‌شود و برای اهداف مختلف مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرد. کاربرد فاضلاب تصفیه شده در آبیاری کشاورزی، فرایندهای صنعتی و سایر مصارف غیرشرب میباشد.
محصول پیشنهادی: پکیج تصفیه فاضلاب
شناخت مزایا و تفاوت روشهای دفع فاضلاب
هر روش دفع فاضلاب مزایا منحصر به فرد خود را دارد و بر اساس عواملی مانند اثرات زیست محیطی، هزینه اجرا، روش های نگهداری و پتانسیل استفاده مجدد انتخاب می‌شود. در زیر مروری مقایسه ای از مزایا و تفاوت های روش های متداول دفع فاضلاب آورده شده است:
| روش دفع | هزینه | میزان نیاز به زمین | اثرات زیست محیطی | قابلیت استفاده مجدد | مقیاس |
|---|---|---|---|---|---|
| تخلیه به آب‌های سطحی | متوسط | کم | متوسط تا زیاد | کم | بزرگ |
| تخلیه در سیستم‌های سپتیک | کم | متوسط | متوسط | کم | کوچک (کاربری شخصی) |
| دفع در تالاب‌ها | کم تا متوسط | زیاد | کم | متوسط | بزرگ تا متوسط |
| تزریق مصنوعی | زیاد | کم | کم | کم | کاربردهای خاص |
| بازیافت و بازچرخانی | زیاد | کم | کم | زیاد | کوچک تا بزرگ |
انتخاب بهترین روشهای دفع فاضلاب وابسته به عواملی نظیر:
1. نوع و حجم فاضلاب
2. مقررات زیست محیطی
3. بودجه و منابع موجود
4. در دسترس بودن زمین و
5. قابلیت استفاده مجدد یا بازیافت
میباشد. هر کدام از روش های مذکور، مناسب برای شرایط خاصی بوده و گاهاً ترکیب دو یا سه روش با هم حداکثر اثرات مثبت را به همراه دارد.
سخن پایانی
دفع فاضلاب تصفیه نشده در محیط زیست، تبعات جبران ناپذیری به همراه دارد. برای مثال در صورت تخلیه فاضلاب تصفیه نشده به آب‌های سطحی، به دلیل وجود مواد مغذی، پدیده اوتریفیکاسیون محتمل است که باعث از بین رفتن زیستگاه های آبی خواهد شد. همچنین ورود مواد سمی و شیمیایی به طبیعت، با عبور از چرخه طبیعی، علاوه بر تخریب اکوسیستم ها و نابودی حیات جانوری، می‌تواند از طریق تغذیه از جانوران یا استفاده از آب‌های آلوده، منجر به انتشار بیماری و آلودگی جوامع انسانی شود؛ لذا استفاده از روشهای دفع فاضلاب بسیار اهمیت دارد و سبب حفظ محیط‌زیست خواهد شد.
