مضرات کلر برای ریه و علائم آن بر روی بدن را بشناسید

کلر از مهم ترین ترکیبات مورد استفاده در گندزدایی و ضدعفونی بوده که نحوه اثرگذاری آن از طریق اکسیدکنندگی قوی میباشد. کلر به صورت گسترده به عنوان بخشی از فرایند تصفیه در تصفیه خانه های آب و فاضلاب حضور دارد و استفاده از آن به منظور حذف پاتوژن ها، ویروس ها، باکتری ها و مواد آلی میباشد. در واقع اکسیدکنندگی قوی کلر، عامل واکنش آن با ترکیبات مضر آب و فاضلاب و حذف آن ها از محیط میباشد. اگرچه، این ماده شیمیایی همانند سایر مواد، مضراتی دارد که در ادامه به بررسی مضرات کلر برای ریه میپردازیم.

کلر چیست؟

کلر (Chlorine) یک ماده شیمیایی با عدد اتمی 17 و نماد Cl میباشد که در گروه هالوژن ها قرار دارد. هالوژن‌ها یا نمک‌زاها عناصری هستند که با ترکیب شدن با عناصر گروه اول، نمک تولید می‌کنند. کلر در دمای اتاق به صورت گازی به رنگ زرد-سبز و با بوی تند و خفه کننده است. استفاده از کلر در نصفیه آب و فاضلاب های شهری و صنعتی، امری متداول میباشد. زیرا کلر با قدرت بالای اکسیدکنندگی، قادر به حذف موثر ترکیبات بیماری زا، ویروس ها، پاتوژن ها و باکتری ها میباشد. کلرزنی، علاوه بر گندزدایی، در حذف مواد آلی، رنگ و بوی نامطلوب به فرایند تصفیه کمک میکند. این ماده شیمیایی در سه شکل گاز کلر، هیپوکلریت سدیم یا آب ژاول و یا هیپوکلریت کلسیم در فرایندهای گندزدایی مورد استفاده قرار میگیرد.

علی رغم فواید زیاد استفاده از کلر در فرایندهای گندزدایی، کلر میتواند برای سلامتی خطرات زیادی ایجاد کند. یکی از خطراتی که در صورت استفاده نامناسب از کلر، برای سلامتی ایجاد میشود، تشکیل تری هالومتان ها از ترکیب کلر با برخی مواد آلی موجود در آب است. تری هالومتان ها سرطان زایی بالایی دارند و این مسئله، اهمیت لزوم پایش میزان کلر در آب را پس از تصفیه، دوچندان میکند.

از دیگر خطرات استفاده از کلر، آسیب این ماده شیمیایی به ریه انسان است. استنشاق کلر می‌تواند اثرات مخربی بر ریه انسان داشته باشد. استنشاق گاز کلر به عنوان یک ماده تحریک کننده قدرتمند، میتواند با ایجاد التهاب در دستگاه تنفس، به ریه انسان آسیب وارد کند که میزان این آسیب وابسته به میزان و مدت قرارگیری در معرض گاز کلر میباشد.

در مقاله پکیج تزریق کلر درباره این موضوع توضیح داده ایم.

مضرات کلر برای ریه

کلر به عنوان یک گاز سمی و تحریک کننده، میتواند آسیب های جدی به دستگاه تنفس انسان وارد کند. قرار گرفتن در معرض آسیب های ناشی از استنشاق کلر در مکان هایی مانند تصفیه خانه ها که از آن به عنوان گندزدا استفاده میشود، امری محتمل بوده و میتواند اثرات متعددی به شرح زیر، بر ریه بگذارد:

1. التهاب در مجاری تنفسی: سوزش چشم، گلو و بینی ناشی از استنشاق مقدار کمی از کلر میتواند رخ دهد. این گاز به شدت واکنش دهنده، در مجاری تنفسی با مخاط آن واکنش میدهد و تولید اسید هیدروکلریک میکند که موجب تورم و التهاب دستگاه تنفسی میشود. علائم استنشاق کلر شامل درد در قفسه سینه، افزایش ترشحات مخاطی، احساس خفگی و سرفه میباشد.
2. ذات الریه شیمیایی و برونشیت: از مضرات کلر برای ریه انسان میتوان به آسیب جدی به بافت ریه و ایجاد برونشیت شیمیایی یا ذات الریه اشاره کرد. در صورتی که فرد در معرض غلظت بالاتری از کلر قرار بگیرد، التهاب شدید نایژه ها رخ داده و فرد دچار مشکلات شدید تنفسی، خس خس سینه و حتی نارسایی تنفسی میشود.
3. تجمع مایعات در ریه ها (ادم ریوی): نشت مایعات به داخل کیسه های هوایی ریه که به ادم ریوی شناخته میشود یکی از خطرناک ترین عوارض استنشاق کلر میباشد. در شرایطی که فرد در معرض غلظت های بالاتری از کلر قرار گیرد، آسیب به دیواره های آلوئول های ریه صورت میگیرد و ادم ریوی رخ میدهد که شرایط بسیار خطرناکی برای فرد بوده و نیاز به مراقبت های پزشکی دارد.
4. آسیب های مزمن ریوی: اگر چه مواجه با غلظت های پایین کلر، عوارض کوتاه مدتی ندارد اما استنشاق مکرر آن در دراز مدت، اثر خود را بر روی دستگاه تنفسی از طریق  زخم کردن بافت ریه، کاهش ظرفیت ریه و بروز بیماری های مزمن مانند آسم نشان میدهد.

چطور ممکن است فردی به کلر آلوده شود؟

افراد میتوانند از راه های مختلفی به کلر آلوده شوند؛ به خصوص در تصفیه خانه های آب و فاضلاب، استخرها و صنایع مختلف. کلر از راه های استنشاق، تماس پوستی و بلعیدن تصادفی ترکیبات مختلف آن، میتواند به آسیب انسان منجر شود.

در ادامه به توضیح بیشتر چگونگی آلودگی فرد به وسیله کلر میپردازیم.

• از طریق تنفس و استنشاق: این اتفاق غالبا در محیط های صنعتی که از کلر برای گندزدایی یا تولید ترکیبات شیمیایی استفاده میشود رخ میدهد و یکی از شکل های رایج آلودگی با کلر است. از جمله حوادثی که موجب استنشاق گاز کلر میشود میتوان به شکستگی لوله های حاوی کلر، استفاده نادرست از مواد گندزدا مانند آب ژاول در فضاهای بسته و نشت گاز کلر در تصفیه خانه ها اشاره کرد که عامل مسمومیت تنفسی میباشد.
• تماس با بدن: تماس پوستی با محلول های کلردار قوی مانند آب ژاول، میتواند منجر به سوختگی و التهاب شدید پوستی شود. همچنان در صورت پاشش و ورود این محلول ها به چشم، قرمزی چشم، سوختگی، التهاب و حتی آسیب پایدار به چشم رخ میدهد.
• بلعیدن: بلعیدن ترکیبات کلردار (برای مثال آب با مقادیر بالای کلر) میتواند موجب آسیب های گوارشی، علائم تهوع و استفراغ و در موارد جدی تر، مسمویت های کلی شود.

پیشنهاد می کنیم به صفحه دستگاه کلر زن مراجعه کنید و خریدتان را انجام دهید.

نحوه عملکرد و آسیب کلر

کلر یک ماده شیمیایی است که قدرت اکسیدکنندگی بالایی دارد و به همین دلیل میتواند خواص گندزدایی داشته باشد. کلر برای ضدعفونی کردن آب و پساب در تصفیه خانه ها، ساخت ترکیبات مختلف در صنایع شیمیایی و ضد عفونی کردن سطوح استفاده میشود. کلر از طریق واکنش با ساختار زیستی مواد آلی و میکروارگانیسم ها، موجب تخریب آن ها شده و در نتیجه باعث از بین رفتن باکتری ها و سایر عوامل بیماری زا میشود.

با این وجود، در صورت عدم استفاده صحیح از کلر یا رعایت موارد ایمنی، کلر میتواند موجب آسیب های زیادی به انسان شود. برای مثال استنشاق گاز کلر، موجب آسیب به دستگاه تنفسی و التهاب بافت های ریه میشود و در شرایط بحرانی میتواند اثرات جبران ناپذیری بر دستگاه تنفسی داشته باشد. همچنین تماس با کلر موجب بروز تحریکات شدید پوستی، پاشش کلر به چشم، موجب التهاب، قرمزی و در حالت بحرانی، آسیب به قرنیه و بلعیدن ناآگاهانه ترکیبات کلردار، موجب التهاب دستگاه گوارش و مسمویت شود. همچنین در صورت عدم رعایت غلظت مناسب کلر در آب و پساب، ترکیبات بسیار آسیب زای تری­هالومتان ها میتواند از واکنش کلر با مواد آلی تولید شود که در طولانی مدت خطر ابتلا به سرطان را به میزان زیادی افزایش می دهد.

علائم و نشانه های فوری آلوده شدن به کلر

تماس با کلر یا استنشاق آن میتواند، فورا علائم شدید را در بدن ایجاد کند. شدت و گستردگی این علائم، وابسته به غلظت کلر و مدت زمان تماس میباشد.

1. علائم ناشی از آسیب تنفسی

•  سرفه های شدید و دائم
• احساس سوزش و تحریک گلو و بینی
• دشواری در تنفس و تنگی نفس
• احساس فشار در قفسه سینه
• خس خس سینه
• در صورت استنشاق مقادیر زیاد کلر، ادم ریوی، تنفس سخت و کبودی لب ها

2. علائم پوستی و چشمی

• قرمزی و سوزش پوست
• قرمزی چشم، سوزش و آبریزش چشم ها
• حساسیت به نور
• تاری دید
• تاول های پوستی

3. علائم گوارشی

• تهوع
• استفراغ
• درد معده و سوزش
• اسهال

نحوه جلوگیری از آلودگی با کلر

رعایت تجهیزات، ضوابط و استانداردهای ایمنی به منظور جلوگیری از آلودگی با کلر، اهمیت بسیاری دارد. استفاده از تجهیزات ایمنی شامل ماسک دهان، دستکش مناسب و عینک های محافظ در مواجهه با کلر ضروری است. همچنین وجود گردش مناسب هوا در محل کار با کلر الزامی میباشد. در زمان حمل و نقل و ذخیره سازی کلر، استانداردهای ایمنی باید رعایت شود و از ترکیب مواد کلردار با اسیدها و مواد شیمیایی ناسازگار جلوگیری گردد.

فردی که در معرض کلر قرار میگیرد چه کاری باید انجام دهد؟

اگر فردی در معرض کلر قرار گیرد و آسیب ببیند، باید فوراً به فضای باز منتقل شود و لباس های آلوده از بدن او خارج گردد. سریعا پوست و چشم های او با آب فراوان شستشو داده شود و آسیب بیشتری در محل تحریک شده به وسیله کلر صورت نگیرد و در صورت بروز مشکلات تنفسی باید از کمک های پزشکی بهره مند شود.

سخن پایانی

کلر یکی از مهمترین مواد گندزدا است که به صورت گسترده در تصفیه خانه ها، استخرها و صنایع مختلف استفاده میشود. این ماده خاصیت ضدعفونی بالایی از طریق ترکیب با مواد آلی و میکروارگانیسم ها و تخریب ساختار و در نتیجه حذف آن ها دارد. در کنار مزایای کلر، این ماده میتواند برای انسان آسیب زا باشد و پوست، چشم و دستگاه گوارش را تحریک کند. همچنین از مضرات کلر برای ریه میتوان به تنگی نفس، خس خس سینه و حتی آسیب های پایدار به دستگاه تنفسی اشاره کرد. لذا رعایت دستورالعمل ها و استفاده از تجهیزات ایمنی در زمان کار با کلر ضرورت دارد.