استانداردهای خروجی فاضلاب، الزامات و دستورالعمل هایی هستند که توسط سازمان های ذی‌ربط تهیه می‌شوند و هدف آن کنترل اثرات زیست محیطی فاضلاب برای انسان و طبیعت می‌باشد. این استانداردها که شامل EPA در آمریکا، ISO در سراسر جهان و ISIRI (استاندارد ملی ایران) در ایران هستند، معیارهایی را مبتنی بر حفظ کیفیت منابع آبی و در سطحی پیشرفته‌تر، به منظور مصرف مجدد پساب تصفیه شده در خصوص پارامترهایی مانند COD، BOD، مواد مغذی و غیره تدوین می‌کنند. در این مقاله به استاندارد خروجی فاضلاب بر اساس قوانین ملی ایران می‌پردازیم.
تعریف استاندارد خروجی فاضلاب
بی شک آب یک ضرورت خدشه ناپذیر در حیات انسان و سایر جانوران و گیاهان می باشد. به همین دلیل کیفیت آب، می‌تواند حیات موجودات زنده را به خطر اندازد. از سوی دیگر کمبود منابع آب، اهمیت حفظ منابع موجود آب را دوچندان کرده و در کنار آن، تصفیه و بازیافت فاضلاب را به امری اجتناب ناپذیر تبدیل کرده است.
فاضلاب، اگر به درستی تصفیه نشود، می‌تواند آسیب زیست محیطی قابل توجهی را از طریق بدنه‌های آبی به تمامی اکوسیستم ها وارد کند و در نهایت، بهداشت جوامع انسانی را به خطر اندازد. وجود انواع مواد آلی، شیمیایی، فلزات سنگین و مواد مغذی در فاضلاب، می‌تواند هر اکوسیستم زنده ای را به خطر اندازد؛ لذا حفظ کیفیت منابع آبی از طریق کنترل کیفیت فاضلاب های دفع شده در طبیعت یا مورد مصرف مجدد، اهمیت زیادی دارد.
استانداردهای تصفیه فاضلاب مجموعه‌ای از الزامات فنی هستند محدوده هایی را برای دفع فاضلاب در طبیعت یا مصرف مجدد آن در کاربری های مختلف تعریف می‌کند. این استانداردها مشخصات فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی فاضلاب را در محدوده‌های مشخصی قرار می‌دهند تا از سلامت انسان و محیط زیست محافظ کند. در این استانداردها مقادیر مناسب پارامترهایی مانند BOD، COD، TSS، pH، نیتروژن، فسفر، مواد شیمیایی، فلزات سنگین، دما و ویژگی های فیزیکی فاضلاب در دسته بندی های مختلف، معرفی شده‌اند. رعایت این استانداردها در طراحی و بهره‌برداری از تصفیه‌خانه‌ها ضروری است تا اثرات منفی فاضلاب بر محیط‌زیست و سلامت جامعه کاهش یابد.
محصول پیشنهادی: فیلتر کربنی
اهمیت استاندارد خروجی فاضلاب
استاندارد خروجی فاضلاب، قوانینی هستند که حداکثر غلظت مجاز آلاینده های مختلف را در فاضلاب تصفیه شده، قبل از تخلیه در محیط یا مصرف مجدد آن مشخص می‌کنند. این استانداردها غالباً مقادیر مجاز را به صورت غلظت (میلی‌گرم پارامتر در لیتر آب) مشخص می‌کند.
رعایت استانداردهای تصفیه فاضلاب از چند منظر اهمیت دارد. اولاً با پیشگیری از تخلیه مواد مضر به بدنه‌های آبی یا خاکی، مانع از آسیب رسانی به اکوسیستم‌های گیاهی و جانوری می‌شود. ثانیاً، خطر ابتلا به بیماری های منتقله از آب، به حداقل می‌رساند و ثالثاً، امکان استفاده مجدد از آب را فراهم می‌کند که می‌تواند در کاربری های مختلف و حیاتی ای مانند آبیاری کشاورزی، تغذیه مصنوعی سفره های زیرزمینی، مصارف شهری و غیره مورد استفاده قرار گیرد.
انواع استاندارد خروجی فاضلاب
استانداردهای خروجی فاضلاب در ایران توسط سازمان های “حفظ محیط زیست ایران (DOE) و مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) تدوین می‌شوند و کیفیت فاضلاب را بر اساس نحوه تخلیه در محیط زیست یا کاربری فاضلاب تصفیه شده، مشخص می‌کند.
استاندارد خروجی فاضلاب برای تخلیه در طبیعت در سه گروه زیر تعریف می‌شود. در این استاندارد پارامترهایی همچون اکسیژن موردنیاز بیوشیمیایی (BOD)، اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD)، مواد معلق جامد (TSS)، pH، نیتروژن و فسفر و فلزات سنگین دارای مقادیر مشخصی هستند.
- تخلیه به آب‌های سطحی
- تخلیه به منابع آب زیرزمینی
- تخلیه به شبکه جمع‌آوری فاضلاب شهری
دسته دوم استانداردها در ایران، بر اساس چگونگی مصرف فاضلاب تصفیه شده می‌باشد. در این استاندارد، غلظت مواد آلی و آلودگی های باکتریایی، مواد مغذی، میزان هدایت الکتریکی (EC) و غیره مورد توجه قرار گرفته است. سه استاندارد کلی برای مصارف مجدد فاضلاب تصفیه شده در ایران وجود دارد:
- برای مصارف کشاورزی و آبیاری فضای سبز
- برای مصارف صنعتی (مانند برج‌های خنک‌کننده و بویلرها)
- برای تغذیه آبخوان‌ها و منابع آب زیرزمینی
در نهایت، استانداردهای مربوط به مصرف پساب تصفیه شده در صنایع مختلف، بر اساس ویژگی هر صنعت و مشخصات فرایندهای تولیدی مشخص می‌شود.
پیشنهاد می کنیم مقاله BOD فاضلاب چیست را مطالعه کنید.
کاربردهای استاندارد خروجی فاضلاب
استانداردهای خروجی فاضلاب، تعیین کننده کیفیت مجاز فاضلاب برای تخلیه در طبیعت یا استفاده مجدد هستند. کاربردهای استاندارد خروجی فاضلاب در رسته های مختلف به شرح زیر است:
1. تخلیه به آب های سطحی
- تخلیه به رودخانه ها، دریاچه ها و دریاها که شامل الزاماتی در خصوص میزان BOD، COD، TSS، مواد مغذی و فلزات سنگین است تا از آلودگی آب و اتروفیکاسیون جلوگیری شود.
- تغذیه آب های زیرزمینی که شامل استانداردهایی برای غلظت نیترات، عوامل بیماری زا و میزان شوری است تا از آلودگی سفره های زیرزمینی جلوگیری شود.
2. استفاده مجدد در کشاورزی و آبیاری
- آبیاری محصولات زراعی و فضای سبز، که دارای الزاماتی در خصوص میزان شوری پساب، مقدار فلزات سنگین و عوامل بیماری زا می‌باشد تا از سلامت خاک و محصولات کشاورزی اطمینان حاصل شود.
- جنگلداری و محوطه سازی که استانداردهای کمتر سخت گیرانه ای نسبت به آبیاری محصولات غذایی دارد اما همچنان باید آلودگی میکروبی را کنترل کرد.
3. استفاده از پساب تصفیه شده در کاربری صنعتی
- سیستم های خنک کننده و بویلر که استانداردهایی را برای محدود کردن میزان TDS، خوردگی و غلظت میکروبی فاضلاب تصفیه شده دارد تا از پوسته پوسته شدن و آسیب های بهداشتی جلوگیری به عمل آید.
- مورد مصرف در فرایند صنعتی که به نوع صنعت بستگی دارد، اما اغلب محدودیت هایی را در خصوص میزان TDS، EC، مواد شیمیایی و روغن و چربی دارد.
4. کاربری های شهری و تفریحی
- شستشو و آب پاشی خیابان ها که استانداردهای مربوطه میزان پاتوژن و غلظت بو را کنترل می‌کند.
- استفاده های زینتی مانند فواره های مصنوعی که باید استانداردهای زیبایی شناختی و ایمنی میکروبی را رعایت کنند.
جدول استاندارد خروجی فاضلاب‌ها
در این بخش امکان دانلود استانداردهای مربوط به پساب شهری برای مصارف مختلف فراهم می‌باشد.
همچنین در فایل مروری بر استانداردها و تجارب مربوط به مصرف فاضلاب تصفیه شده در آبیاری که توسط کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران تدوین شده، ارائه شده است.
سخن پایانی
فاضلاب تصفیه نشده، یکی از مهم‌ترین عوامل آلوده کننده محیط زیست است و پتانسیل بالایی را برای انتشار انواع بیماری ها در جوامع انسانی دارد. کنترل اثرات منفی فاضلاب از طریق تدوین الزامات و دستورالعمل هایی در قالب “استاندارد خروجی فاضلاب” صورت می‌گیرد که به موجب آن ها خطرات بهداشتی و زیست محیطی فاضلاب به حداقل می‌رسد. این استانداردها بر مبنای اثرات بالقوه آلاینده های فاضلاب بر محیط دریافت کننده، حساسیت اکوسیستم دریافت کننده، ظرفیت رقیق شدن فاضلاب در بدنه آبی، ظرفیت استفاده مجدد از فاضلاب های تصفیه شده و نتایج آن بر جوامع انسانی و اکوسیستم‌های مختلف تهیه می‌شوند. رعایت این استانداردها موجب تنظیم سطوح آلاینده بر اساس اهداف تخلیه یا استفاده مجدد شده و به حفاظت از اکوسیستم، سلامت عمومی و منابع آب کمک می‌کند.
