فاضلاب صنعتی چیست؟ با انواع فاضلاب صنعتی آشنا شوید

امروزه افزایش جمعیت منجر به افزایش تقاضا شده که در پی آن باعث افزایش مجموعه‌های صنعتی و در نتیجه تولید ضایعات صنعتی شده است. تولید پسماندهای صنعتی و تخلیه آب‌های خروجی از صنایع سبب آلودگی آب، خاک و هوا و آسیب‌های زیست محیطی می‌گردد. کیفیت و کمیت این فاضلاب تولیدی در صنایع به نوع صنعت بستگی دارد. در این مقاله می‌خواهیم درباره انواع فاضلاب صنعتی و کیفیت هرکدام صحبت کنیم.

فاضلاب صنعتی چه فاضلابی است؟

به جهت صنعتی شدن و افزایش کارخانه‌ها و صنایع مختلف، تولید پسماند و فاضلاب‌های ناشی از صنایع نیز رو به افزایش است. آبی که در صنایع مصرف می‌شود، پس از عبور از مراحل تولید، تمیز کردن و سایر فعالیت‌های صنعتی به همراه مواد محلول و معلق، پساب یا فاضلاب صنعتی نامیده می‌شود. ماهیت و کیفیت فاضلاب صنعتی به نوع صنعت و کارخانه بستگی دارد. این فاضلاب می‌تواند حاوی مواد غیر قابل تجزیه زیستی؛ مانند فلزات سنگین، آفت‌کش‌ها، پلاستیک و غیره و ترکیبات زیست تخریب‌پذیر مانند کاغذ، چرم، پشم و غیره باشد. برخی از کارخانجاتی که انواع فاضلاب صنعتی را تولید می‌کنند، عبارت‌اند از:

• صنایع معدنی
• صنایع دارویی و بهداشتی
• صنایع نفت و گاز و پتروشیمی
• صنایع فولاد و آهن
• صنایع غذایی
• کشتارگاه‌ها
• صنایع نساجی
• صنایع کاغذ و مقوا
• صنایع چاپ و رنگرزی
• صنایع باتری‌سازی و …

انواع فاضلاب‌ های صنعتی به جهت اینکه حاوی مواد سمی، واکنش‌پذیر، فلزات سنگین و مواد سرطان‌زا هستند، بدون اعمال فرایندهای تصفیه امکان تخلیه به آب‌های سطحی را ندارند و اثرات بسیار مخربی بر محیط زیست خواهند گذاشت.

انواع فاضلاب صنعتی چیست؟

همان‌طور که در بالا گفتیم کیفیت انواع فاضلاب های صنعتی به نوع صنعت و مواد و آلاینده‌های موجود در آن بستگی دارد. در ادامه به بررسی ویژگی‌های فاضلاب تولیدی برخی صنایع می‌پردازیم:

اگر به دنبال خرید پکیج تصفیه فاضلاب‌های صنعتی هستید پیشنهاد می‌کنیم از صفحه پکیج تصفیه فاضلاب صنعتی دیدن کنید.

1. فاضلاب صنایع کاغذ و مقوا

یکی از انواع فاضلاب صنعتی ، فاضلاب صنایع کاغذ است. صنعت کاغذ برای فرایند تولید خود مصرف آب بالایی دارد. در صنعت کاغذ و مقوا، اغلب از نشاسته، چسب، رنگ‌دانه‌ها و جوهر برای حالت دادن به مقوا استفاده می‌شود. این فرایند 75 تا 275 مترمکعب فاضلاب در هر تن محصول تولید می‌کند. از مهم‌ترین موادی که در فاضلاب این صنعت وجود دارد، جوهر و چسب است. جوهرها رنگ‌دانه‌های آلی یا معدنی هستند، رنگ‌دانه‌های آلی حاوی اکسیدهای فلزی متنوعی هستند که رنگ‌های خاصی می‌دهند و رنگ‌دانه‌های معدنی از سنتز و روغن‌های معدنی تولید می‌شوند. ترکیبات دیگری که در جوهر یافت می‌شوند آب، رزین‌های اکریلیک، افزودنی‌های ضد کف و سایر مواد افزودنی هستند.

 ترکیبات موجود در چسب غیر از آب عبارت‌اند از نشاسته، اسید بوریک، افزودنی‌های ضد کف، سود سوزآور و سایر افزودنی‌ها. وجود این ترکیبات مختلف در فاضلاب، تصفیه آن را نسبت به فاضلاب بهداشتی پیچیده‌تر می‌کند. بیشتر فاضلاب صنعت کاغذ و مقوا در مرحله شستشو و خمیر کاغذ حاصل می‌شود و فاضلاب تولیدی به دلیل وجود چسب، رنگ مایل به زرد دارد.

فاضلاب فرایند کاغذسازی دارای میزان مواد آلی قابل توجه، شوری بالا و مواد جامد بالا است. مقادیر COD و BOD و نسبت آن‌ها بسیار کمتر از 0.5 است که این نشان‌دهنده آن است که فاضلاب به راحتی زیست تخریب‌پذیر نیست. فاضلاب درصورتی‌که نسبتی بین 0.4 و 0.8 داشته باشد، به راحتی قابل تجزیه زیستی در نظر گرفته می‌شود. روش‌های مختلفی برای تصفیه فاضلاب در کارخانه کاغذ و مقوا استفاده می‌شود. به عنوان مثال: تصفیه فیزیکوشیمیایی، ته‌نشینی و فیلتراسیون، انعقاد و ته‌نشینی، جذب، اکسیداسیون شیمیایی، فیلتراسیون غشایی، ازن زنی، تصفیه بیولوژیکی، لجن فعال، تالاب‌های هوادهی، راکتور بیولوژیکی هوازی، روش تصفیه بی‌هوازی و … .

2. فاضلاب صنایع دارویی و شیمیایی

باتوجه‌به اینکه صنعت تولید مواد شیمیایی و دارویی انواع مختلفی از محصولات را در برمی‌گیرد، پساب‌های مختلفی را می‌توان در این صنعت مشاهده کرد. به‌عنوان‌مثال، میزان COD یا اکسیژن‌خواهی شیمیایی در این نوع فاضلاب می‌تواند از 100 تا 10000 میلی‌گرم بر ثانیه متفاوت باشد.

همچنین محدوده pH های فاضلاب در صنایع دارویی و شیمیایی نیز بسیار گسترده است و فاضلاب ممکن است با فلز و یا بدون فلز باشد.

در مقاله حذف فلزات سنگین از فاضلاب به معرفی روش‌های حذف این فلزات پرداخته‌ایم.

3. فاضلاب صنایع کشتارگاهی از انواع فاضلاب صنعتی

به دلیل مصرف گوشت قرمز و سفید در رژیم غذایی افراد سراسر دنیا، استفاده از گوشت مرغ، گاو، گوسفند و … رایج است و به همین دلیل کشتارگاه‌های بسیاری در سراسر دنیا روزانه فعالیت دارند. فاضلابی که از کشتارگاه تولید می‌شود از بخش‌های مختلف ذبح که حاوی خون، چربی و مواد جامد، بخش شستشوی دام و طیور، تجهیزات و سالن روانه می‌شود. فاضلاب کشتارگاه به عنوان یکی از مضرترین پساب‌های صنعتی برای محیط زیست توسط آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (US EPA) طبقه‌بندی می‌شوند.

میزان فاضلاب تولیدی در کشتارگاه به‌ازای هر رأس مرغ 15 الی 20 لیتر و به ازای هر رأس دام 7 الی 9 لیتر است. میزان BOD فاضلاب کشتارگاه باتوجه‌به نوع حیوان ذبح شده و باتوجه‌به اینکه خون در مرحله ذبح جداسازی می‌شود یا نه از 610 الی 4600 میلی‌گرم بر لیتر است و میزان COD از 1250 تا 15900 متغیر است.

باتوجه‌به مقاومت آلی بالای این فاضلاب، استفاده از فرایندهای بی‌هوازی و هوازی به صورت ترکیبی راندمان بالاتری در تصفیه آن خواهد داشت. از سوی دیگر، برخی از پساب‌های کشتارگاهی حاوی مواد سمی، مقاوم در برابر زیستی، مقاوم و غیرقابل تجزیه هستند؛ بنابراین، فرایندهای اکسیداسیون پیشرفته (AOPs) را می‌توان برای بهبود زیست تخریب پذیری فاضلاب کشتارگاه و غیرفعال کردن میکروارگانیسم‌ها و ویروس‌های بیماری‌زای باقی مانده پس از تصفیه بیولوژیکی فاضلاب استفاده کرد. اتخاذ تصفيه بيولوژيكي تركيبي و اکسیداسیون پیشرفته برای تصفيه پساب‌های كشتارگاهی از نظر عملياتی و اقتصادی سودمند در نظر گرفته می‌شود.

4. فاضلاب صنایع باتری‌سازی

در ساخت دستگاه‌های الکترونیکی کوچک و قابل حمل مثل ابزار برقی و همچنین برای تجهیزات بزرگ‌تر و خودروها از باتری استفاده می‌شود. تولید باتری در کارخانه باعث تولید فاضلاب حاوی موادی مانند: کادمیوم، کروم، کبالت، مس، سیانید، آهن، سرب، منگنز، جیوه، نیکل، نقره، روی، روغن و گریس است.

برای اینکه با فرق پساب و فاضلاب آشنا شوید حتما مقاله تفاوت فاضلاب و پساب چیست را مطالعه کنید.

5. فاضلاب صنایع غذایی از انواع فاضلاب صنعتی

در صنایع غذایی استفاده از آب یکی از بخش‌‌هایی ضروری است. به همین علت مصرف آب در صنایع غذایی نیز زیاد است. البته صنایع غذایی خود شامل گروه‌های بسیاری است مانند: صنایع رب و گوجه، کنسروسازی، شربت و آبمیوه و … . بسته به نوع صنعت فراوری مواد غذایی، فاضلاب حاوی کربوهیدرات، پروتئین، خون، نمک‌های معدنی و آلی، گریس، روغن و خمیرمایه است.

6. انواع فاضلاب صنعتی مثل فاضلاب صنایع نساجی

صنایع نساجی یکی دیگر از انواع فاضلاب صنعتی است. این فاضلاب انواع مختلفی از رنگ‌های مصنوعی یا سایر مواد شیمیایی را مصرف می‌کند و مقادیر زیادی آب بسیار آلوده را وارد محیط‌ زیست می‌کند. این فاضلاب مملو از رنگ، تأثیر زیادی بر فعالیت فتوسنتزی در گیاهان و جانوران آبزی مانند ماهیان دارد.

همچنین ممکن است به دلیل وجود اجزایی مانند فلزات سنگین و کلر در رنگ‌های دست‌ساز بر سلامت انسان تأثیر بگذارد؛ بنابراین، پساب صنایع نساجی باید قبل از تخلیه به محیط، تصفیه شود. جهت تصفیه فاضلاب صنایع نساجی، روش‌های مختلف بیولوژیکی، روش‌های تصفیه شیمیایی (اکسیداسیون فوتوکاتالیستی، ازن و فرایند فنتون) و روش‌های فیزیکوشیمیایی (جذب، تبادل یون، انعقاد، و فیلتراسیون) به کار برده می‌شود.

مقاله روشهای دفع فاضلاب را مطالعه کنید و با انواع روش‌های دفع آشنا شوید.

7. فاضلاب صنایع چاپ از انواع فاضلاب های صنعتی

فاضلاب صنایع چاپ و رنگرزی سهم بسیار بالایی از انواع فاضلاب صنعتی را به خود اختصاص می‌دهد و فاضلاب دارای رنگ عمیق، غلظت بالای مواد آلی و میزان نمک بالا است. خصوصاً در سال‌های اخیر با افزایش کیفیت محصولات، اکثر رنگ‌های صنعتی دارای ویژگی‌های ضد فتولیز، ضد اکسیداسیون و ضد اکسیداسیون بیولوژیکی هستند که این امر دشواری تصفیه فاضلاب صنعتی را بیشتر می‌کند.

 با کمبود روزافزون منابع آب، تصفیه پیشرفته و استفاده مجدد از منابع فاضلاب چاپ و رنگرزی توجه بیشتری را به خود جلب کرده است. علاوه بر روش‌های بیولوژیکی هوازی و بی‌هوازی، سایر روش‌های پیشرفته تصفیه صنایع چاپ به صورت زیر است:

* تصفیه فاضلاب چاپ به روش جذب

کربن فعال رایج‌ترین جاذب مورد استفاده در تصفیه پیشرفته فاضلاب چاپ و رنگرزی است. این ماده عملکرد جذب و رنگ‌زدایی قوی دارد و مخصوصاً برای رنگ‌زدایی رنگ‌های محلول در آب با جرم مولکولی نسبی کمتر از 400 مناسب است. بااین‌حال، کربن فعال اثر جذب ضعیفی روی رنگ‌های آب‌گریز دارد و بازسازی آن نیز پیچیده و گران است، و این موضوع، استفاده از روش جذب را در تصفیه پیشرفته فاضلاب چاپ و رنگرزی محدود می‌کند.

* تصفیه فاضلاب چاپ به روش جداسازی غشایی

فناوری‌ های جداسازی غشایی مورد استفاده در تصفیه پیشرفته فاضلاب چاپ و رنگرزی عمدتاً شامل میکروفیلتراسیون (MF)، اولترافیلتراسیون (UF)، نانوفیلتراسیون (NF) و اسمز معکوس (RO) است. MF و UF اغلب به عنوان پیش تصفیه NF و RO استفاده می‌شوند. UF می تواند مواد آلی ماکرومولکولی، کلوئیدها و جامدات معلق را جدا کند. NF می تواند به نمک زدایی و غلظت همزمان دست یابد. RO می تواند نمک های فلزی محلول، مواد آلی، ذرات کلوئیدی و تمام یون ها را حذف کند.

سخن پایانی

برای تصفیه انواع فاضلاب صنعتی روش‌های زیادی وجود دارد که هرکدام مزایا و معایبی دارند، اما رعایت استانداردهای تخلیه و استفاده مجدد آنها موضوعی است که باید در انتخاب فرایند و روش تصفیه به آن توجه داشت و به افراد متخصص سپرد. باتوجه‌به ویژگی‌های کیفی انواع فاضلاب های صنعتی انتخاب معقول و بهینه‌سازی فرایندهای تصفیه برای ارتقای درجه تصفیه فاضلاب و دستیابی به خروجی مدنظر بسیار حائز اهمیت است. در همین راستا، شرکت پاک پساب اقلیم، سازنده و مجری طرح‌های تصفیه فاضلاب صنعتی در صفر تا صد این مسیر همراهی خواهد کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید.